بسم ‏الله ‏الرحمن‏ الرحیم

عملیات کربلای 3

شناسنامه عملیات:

1- منطقۀ عملیاتی: جبهة جنوب، استان خوزستان، منطقۀ عمومی شمال‏غرب خلیج‏فارس.

2- زمان: دوشنبه یازدهم شهریورماه 1365.

3- رمز عملیات: حسبنا الله و نعم الوکیل.

4- ساختار و سازمان: قرارگاه دریایی نوح(ع) سپاه پاسداران به فرماندهی برادر حسین علایی.

5- اهداف عملیات: کور کردن چشم دشمن در خلیج ‏فارس با انهدام دو سکوی البکر و الامیه.

6- نقشۀ منطقۀ عملیات:

مقدمه

اجرای عملیات‏هایی همچون خیبر، بدر، و به ویژه والفجر 8، و استفاده از قایق و غواص، توانمندی جدیدی را به سازمان رزم سپاه پاسداران افزود و نهادینه گردید. همچنین موقعیت و چگونگی عبور نیروهای غواص و عمل‏کننده خودی از اروندرود و کیفیت عملیات، باعث تقویت این توانمندی شد، به طوری که احساس نیاز به قایق‏های پیشرفته و تندرو و پیگیری برای تهیه و استفاده از آن‏ها به نتایج خوبی رسید و باعث رشد روزافزون این بخش در رزم با دشمن شد. در حالی که بازوی اصلی سپاه پاسداران تا این زمان در نیروی زمینی خلاصه می‏شد و نیروی دریایی در حال تشکیل سپاه، به مرحلة دارا بودن یگان رزم دریایی نرسیده بود.

تصمیم به انجام عملیات دریایی از سوی نیروی دریایی سپاه با استفاده از یک یگان زمینی قوی و دارای توانمندی برای اجرای عملیات در دریا زمانی به قطعیت رسید که دو مرحله عملیات نیروی دریایی ارتش روی اسکلة الامیه به نتیجه نرسیده بود. در مرحلة اول بنا بود عملیاتی مشترک در سکوهای البکر و الامیه در شب 20 بهمن 1364 همزمان با عملیات والفجر 8 به منظور تکمیل زنجیره این عملیات با تسلط کامل بر شمال خلیج‏فارس انجام گیرد که به دلیل شرایط نامساعد جوی، تا 23 بهمن به تعویق افتاد. لکن نیروی دریایی ارتش در شب عملیات، حضور خود را به دلایلی منتفی اعلام کرد و در نتیجه عملیات سپاه هم با دادن تلفات و خسارت قابل توجه، با عدم موفقیت همراه شد. در ادامه، در حالی که سپاه مجدد در تدارک عملیات برای تصرف اسکله‏ها بود، اعلام شد که ارتش نیز در صدد تهیة طرحی به همین منظور است. بنابراین، در جلسه‏ای هماهنگی شد که عملیات مشترک انجام گیرد. طرح نیروی دریایی ارتش شامل ایجاد دیوارة فریب و استفاده از اهداف کاذب (ناوچه‏های کاذب) و یک کشتی مستعمل برای پدافند بود که باید وارد منطقه می‏شدند. اما پیش از رسیدن به اسکلة الامیه (در محل چهارپایه بهمن‏شیر) تبادل آتش آغاز و درگیری شروع شد که پس از مدتی بدون هیچ نتیجه‏ای، عقب‏نشینی کردند. در واقع با شکست دو تلاش این نیرو، مأموریت آنان پایان یافته تلقی و مأموریت به سپاه واگذار شد.

با مسجل شدن عملیات سپاه در منطقه، استفاده از یکی از یگان‏های نیروی زمینی سپاه مد نظر قرار گرفت و با توجه به اهمیت و نقش امکانات در این عملیات، به تهیه و تدارک آن پرداخته شد. برای انجام عملیات نیز با توجه به این نکته که منطقة فوق خط حد قرارگاه نوح(ع) بود، مأموریت اجرا به این قرارگاه محول شد. از سوی دیگر، با توجه به تجارب حاصله از عملیات والفجر 8، باید یگانی برای اجرا انتخاب می‏شد که دارای تجارب عملیاتی زیاد باشد. بنابراین، پس از بررسی از بین چند یگان مورد نظر، لشکر امام حسین(ع) انتخاب و به قرارگاه نوح(ع) معرفی شد. بر این مبنا، نیروهای غواص و شناوری سپاه با موفقیت و مهارت خاصی که ناشی از ایمان و تلاش پیگیر بود، نخستین عملیات دریایی خود را در چهارچوب مأموریت واگذار شده به انجام رساندند.[1]

با وجود موانع ناشی از موقعیت منطقة فوق و مشکلات موجود، تصرف دو اسکلة الامیه و البکر به دلیل اهمیت این منطقه برای جمهوری اسلامی که از نظر فرماندة کل سپاه، 50 درصد فاو ارزش داشت، استدلال می‏شد که در صورت تصرف این دو سرپل عراق در دریا و گرفتن این موقعیت مناسب از او، می‏توان به مزایای زیر دست یافت:

1- ارزش سیاسی (از نظر فرماندة کل سپاه): تسلط کامل بر شمال خلیج‏فارس را به دنبال داشت.

2- بعد نظامی: زمینه‏سازی برای تهدید ام‏القصر، بوبیان و کویت محسوب می‌شد.[2]

وضعیت عمومی منطقۀ عملیات

منطقة عملیاتی کربلای 3 در شمال‏غربی خلیج‏فارس و بین دو مدار شرقی و شمالی قرار داشت. اهداف اصلی عملیات در وهلة اول، اسکلة الامیه در عمق 15 مایلی از نقطة شروع عملیات و در درجة دوم، اسکلة البکر در عمق 19.7 مایلی از نقطه شروع عملیات، بودند. این دو اسکله در جنوب‏شرقی رأس‏البیشه قرار داشته و از یکدیگر حدود 11 کیلومتر فاصله دارند. اسکلة الامیه در منطقة شمال خلیج‏فارس قرار دارد که از شمال به بهمن‏شیر، از جنوب به اسکلة البکر، از شمال‏غرب به اروندرود و رأس‏البیشه و از غرب به جزیرة بوبیان کویت و خورعبدالله محدود می‏شود.

فاصلة اسکلة نفتی الامیه تا دماغة رأس‏البیشه، 27.5 کیلومتر (14.85 مایل دریایی) و فاصلة اسکله نفتی البکر با دماغة رأس‏البیشه، 35.5 کیلومتر (19.2 مایل دریایی) است. اسکلة الامیه دارای چهار محل پهلوگیری، 961 متر طول و حداکثر 105 متر عرض و حداقل 1.5 متر در محل راهروها است. ارتفاع این اسکله از سطح آب در هنگام جزر 5 تا 6 متر و هنگام مد، 2 تا 3 متر است. اسکلة البکر نیز دارای 2 سکو است که هر کدام دارای 2 محل پهلوگیری برای کشتی‏هاست. طول آن 975.4 متر و عرض آن 106.7 متر و دارای حداقل عرض 1.5 متر در محل راهروها است. حداکثر ارتفاع این اسکله، 8 متر هنگام مد کامل و 12 متر در حالت جزر کامل است. این اسکله دارای یک هتل سه طبقه نیز است. راه تدارکاتی این اسکله‏ها، از بندر ام‏القصر و مسیر آب‏های خور زبیر و خور عبدالله است که معمولاً انتقالات دریایی دشمن به سمت این اسکله‏ها، به خصوص پس از عملیات والفجر 8، در شب انجام می‏شد. شناورهای دشمن مسیریابی خود را با کمک 17 بویه موجود که در مسیر خورعبدالله از ام‏القصر تا اسکله‏ها تعبیه شده بود، انجام می‏دادند. فاصله هر بویه نیز 3 مایل دریایی است. البته با شروع جنگ، این بویه‏ها خاموش شده بودند. بنابراین، شناورهای دشمن با استفاده از رادار، محل بویه‏ها را پیدا و مسیریابی می‏کردند.

سکوهای البکر و الامیه قبل از شروع جنگ، از عمده‏ترین محل‏های صدور نفت عراق بودند و کشتی‏های بزرگ با ظرفیت زیر 300 هزار تن با پهلو گرفتن کنار سکوی الامیه و تا 500 هزار تن کنار سکوی البکر، نفت بارگیری می‏کردند. به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص این دو اسکله و عمیق بودن آب در این منطقه، حدود یک‏سوم نفت عراق از این محل صادر می‏شده است.

البته به دلیل قرار گرفتن این سکوها بر سر راه ام‏القصر و بندر بصره، کشتی‏های بازرگانی نیز در کنار آنها لنگر می‌انداختند و پس از فرارسیدن موعد تخلیه یا بارگیری، راهی بنادر مذکور می‏شدند. از آنجا که عراق تصمیم به شروع جنگ با جمهوری اسلامی گرفت و بنا داشت تهاجم سراسری خود را علیه ایران آغاز کند، یک ماه قبل از حرکت تهاجمی خود در آخر شهریور 1359، صدور نفت خود از دو اسکلة البکر و الامیه را تعطیل و با تخلیه نیروهای شرکت نفت از این دو سکو، نیروهای نظامی را جایگزین کرد تا از این دو سکو به عنوان دو پایگاه و دو دژ محکم و مجهز نظامی برای کنترل بر آب‏های شمال‏غربی خلیج‏فارس استفاده کند. در نتیجه، از این پس، این دو سکو به عنوان دو چشم بیدار، می‏توانست حرکات نظامی، و به خصوص تردد کشتی‏های تجاری را از مبدأ و به مقصد بندر امام خمینی که از آبراه خورموسی صورت می‏گرفت، در کنترل و رصد خود داشته و با استفاده از توانایی موشکی خود بخش اعظمی از اقتصاد کشور را در این منطقه مورد هدف قرار دهد.‏

عمق آب در نقاط مختلف خلیج‏فارس متفاوت بوده و دو اسکلة البکر و الامیه داخل دو کانال مانند به نام‏های روکا و الامیه قرار دارند که از نقاط اطراف خود عمیق‏ترند. بنابراین، به جز اهداف عملیات، هیچ عارضة مصنوعی دیگری وجود نداشت که مانعی برای دید و اجرای تیر گردد. تنها مانع موجود که گاهی دید را به شدت کاهش می‏داد، شرجی بودن منطقه بود که در اکثر ایام سال وجود داشت و در فصل تابستان شدت بیشتری داشت. البته جریان جزر و مد و امواج دریا نیز تأثیر نسبی روی دید و تیر داشتند.

موانع موجود برای رسیدن به هدف عبارت بودند از وجود سیم‏های خاردار نصب شده در اطراف اسکله‏ها، ارتفاع اسکله‏ها برای صعود نیروها و وجود لایه‏های گَسار[3] در اطراف ستون‏ها و پایه‏های اسکله‏ها که باعث بریدن و آسیب به بدن نیروها می‏گردید.[4]

استعداد کلی دشمن در منطقه

به طور کلی بر اساس نیازی که اسکله‏های البکر و الامیه به تأمین و حراست داشتند، به هر اسکله یک تیپ تکاور دریایی ارتش بعثی عراق اختصاص یافته بود. این تیپ‏ها با توجه به محدودیت سطح اسکله‏ها، با استعداد یک گردان خود و به صورت چرخشی، اسکلة محل مأموریت خود را پوشش می‏دادند. علاوه بر این، استعدادی از واحدهای زیر نیز همراه با گردان مستقر، روی اسکله استقرار داشتند:

1- تعدادی تکاور دریایی.

2- تعدادی مردان قورباغه‏ای (غواص).

3- تعدادی از نیروهای پدافند هوایی.[5]

معمولاً یک فروند بالگرد بر روی اسکلة البکر و دو فروند ناوچة عراقی از نوع اوزا در اطراف البکر مستقر بودند که پشتیبانی اسکله‏ها را بر عهده داشتند. احتیاط‏ها و یگان‏های پشتیبانی رزمی به دلیل محدودیت سطح اسکله‏ها و امکانات تدارکاتی، اکثراً در بندر ام‏القصر استقرار داشتند. بنابراین، این اسکله‏ها دارای احتیاط مؤثری برای پشتیبانی از خود، آن هم در عملیات شبانه، نبودند. پوشش تقویتی اسکله‏ها توسط هواپیماهای جنگنده و بمب‏افکن دشمن نیز می‏توانست صورت گیرد که این امر با استفاده از فضای کشور کویت انجام می‌شد. سامانه‏های موشکی ساحل به دریا که در بندر ام‏القصر استقرار داشتند، نیز قادر بودند هر دو اسکله را تحت پوشش قرار دهند که این موضوع پدافند اسکله‏ها از سوی نیروهای خودی را با ریسک و مشکل مواجه می‏ساخت.

علل انتخاب منطقه و زمان عملیات

الف- علل انتخاب منطقه برای عملیات از لحاظ تاکتیکی و راهبردی:

1- قطع کامل دسترسی عراق به آب‏های خلیج‏فارس.

2- وجود سکوهای البکر و الامیه، پایگاهی برای کسب اطلاعات از طریق رادارهای مستقر روی اسکله‏ها و استفاده از این اطلاعات جهت:

الف- کنترل تردد نیروهای خودی در شمال خلیج‏فارس.

ب- هدف قرار دادن سواحل و شناورهای خودی.

پ- هدف قرار دادن مهم‏ترین بندر تجاری ایران (امام خمینی) در آبراه خورموسی.

پ- هدایت هواپیماهای دشمن برای بمباران اهداف در عمق ایران.

3- تهدید برای پرواز هواپیماهای خودی به دلیل استقرار رادار و ضد هوایی‏های مستقر روی اسکله‏ها.

4- تبدیل شدن دو اسکلة نفتی البکر و الامیه به پایگاه نظامی و ایجاد یک نقطة قوت و اهرم فشار نظامی برای دشمن علیه نیروهای خودی.

5- تسهیل در تردد شناورهای دشمن از خورعبدالله تحت پوشش حمایتی و اطلاعاتی این اسکله‏ها.

6- انجام عملیات مین‏روبی از طریق نیروهای مستقر بر روی اسکله‏ها در شمال خلیج فارس و خنثی یا کم اثر کردن عملیات مین‏ریزی خودی.[6]

ب- دلایل مؤثر در انتخاب این فصل سال برای عملیات:

زمان آغاز عملیات کربلای 3، مصادف با شروع اجلاس هشتم سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد در هراره، پایتخت زیمبابوه با شرکت 101 کشور بود و رئیس جمهوری وقت اسلامی ایران، حضرت آیت‌‏الله خامنه‏ای نیز در آن شرکت داشت. در این اجلاس، عراقی‏ها و حامیان آن‏ها یکسری تحرکات و بازی‏های سیاسی را به وجود آوردند و بر آن بودند که بار سیاسی و جهانی را که علیه آن‏ها حاکم بود، سبک گردانند.

یکی از علل دیگر، برگزاری اجلاس اتحادیه عرب در تونس و موضع‏گیری شدیداً خصمانه اعضای آن علیه ایران بود. در این اجلاس رژیم‏های عراق و مصر تصمیم داشتند اعضا را به قطع روابط دیپلماتیک با ایران ترغیب نمایند که در نهایت موفق به این امر نشدند.

اهداف عملیات

1- قطع دسترسی عراق در هدف قرار دادن مسیر تردد کشتی‏های تجاری به بندر امام خمینی به عنوان یکی از شاهراه‏های مهم اقتصادی کشور.

2- محروم کردن کلی و قطعی دشمن از دسترسی به شمال خلیج‏فارس.

3- فراهم آوردن آزادی و میدان عمل بیشتر برای یگان‏های خودی در شمال خلیج‏فارس.[7]

سازمان رزم عملیات

هدایت و فرماندهی و کنترل عملیات کربلای 3 بر عهدة قرارگاه نوح(ع) سپاه پاسداران به فرماندهی برادر حسین علایی بود. این قرارگاه یگان‏های زیر را برای انجام عملیات کربلای 3، در اختیار داشت:

1- لشکر 14 امام حسین(ع) از نیروی زمینی سپاه به فرماندهی محمد ابوشهاب[8]، به استعداد 4 گردان [یک گردان غواص (220 نفر)، یک گردان پیادة پشتیبان و دو گردان پیادة احتیاط].

2- یک گردان از ناوتیپ 13 امیرالمؤمنین(ع) نیروی دریایی سپاه.

3- ناوتیپ 14 کوثر نیروی دریایی سپاه.

4- گروه 42 توپخانة یونس(ع).

5- یک گردان تقویت شدة توپخانه از گروه توپخانة 15 خرداد نیروی زمینی.

7- گروه 34 پدافند هوایی امام سجاد(ع).

8- واحد مهندسی نارالرحمه.

9- نیروی هوایی و هوانیروز ارتش، جهت پشتیبانی هوایی دور و نزدیک.

10- نیروی دریایی ارتش (هوادریا)، جهت تجسس و نجات و سایر مأموریت‏های مشابه.[9]

توجه: در این عملیات به دلیل فاصله زیاد اهداف از مواضع استقرار توپخانة خودی، از توپخانه‏های دوربرد 130 و 155میلیمتری N.45؛ دو گروه توپخانة 42 یونس(ع) و 15 خرداد و توپخانة لشکر 14 امام حسین(ع)، مورد استفاده قرار گرفت.

                  

                 

طرح‏ریزی عملیات

مکانیزم و شیوة طرح‏ریزی عملیات بر اساس تجارب عملیات‏های قبلی با در نظر گرفتن ملاحظات و تفاوت‏های این منطقه و تدابیر عملیاتی فرماندهی کل سپاه انجام شد. عناصر عمده و اجزای اصلی طراحی عملیات کربلای 3، بر عهدة قرارگاه نوح(ع) و لشکر 14 امام حسین(ع) بود. گرچه یگان‏های مستقل تخصصی توپخانه و پدافندهوایی نیز در امر طرح‌ریزی، همکاری داشتند.[10]

برای اجرای عملیات کربلای 3، یگان عمل‏کنندة اصلی، لشکر 14 امام حسین(ع) بود که در کنار آن یگان‏های پشتیبانی تخصصی توپخانه و پدافند هوایی شامل گروه تقویت شدة توپخانة 42 یونس(ع) و گروه 34 پدافند هوایی نیز حضور داشتند. با ابلاغ مأموریت به لشکر از حدود 3.5 ماه قبل از اجرای عملیات، آموزش نیروها (شامل آموزش‏های شنا، غواصی و سکان‏داری)، عملیات تمرین، مانور، شناسایی، فراهم نمودن مقدمات و تدارکات عملیات (از جمله انتخاب شناورها و تجهیزات و تسلیحات لازم)، بلافاصله آغاز گردید. با توجه به هدف اصلی عملیات که تصرف و انهدام دو اسکلة نفتی البکر و الامیه بود، با همکاری و مشورت فرماندة لشکر امام حسین(ع) و مسئولان قرارگاه نوح(ع)، طرح‏های فریب و پوشش و انجام تک از سه جناح، در طراحی عملیات مد نظر قرار گرفته بود.

عملیات به طور کلی دارای یک مرحله بود و در صورت موفقیت، مراحل بعدی خاصی برای آن طراحی نشد. ولی بایستی در سه گام انجام می‏گرفت:

1- مرحلة عبور به عنوان مهم‏ترین مرحله در انجام عملیات، شامل حرکت از مبدأ از نهر قاسمیه در اروندرود تا دسترسی به اسکله‏ها.

2- بالا رفتن از اسکله‏ها؛ بستگی به انجام موفق در مرحلة عبور.

3- تصرف و پاکسازی؛ با از کار انداختن سلاح‏های مستقر روی اسکله‏ها و پاکسازی نفرات دشمن.[11]

به طور کلی، مسائلی مانند روز و ساعت عملیات، در نظر گرفتن شرایط جوی و آب، فریب دشمن، زمان آمادگی نیروها، احداث جاده، فرماندهی و تدارکات و پشتیبانی اهداف از پیش تعیین شده، کیفیت عبور و شروع درگیری، محورهای درگیری، کیفیت تسخیر و تسلط، انهدام، پیش‏بینی احتمالی لو رفتن عملیات و موارد سری در رابطه با این احتمال، نحوة استفاده از سلاح‏های زمینی بر روی آب، نحوة عمل غواصان، مانور و سایر مسائل مثل شنا و مسائل نجات، قبل از عملیات پیش‏بینی و ارزیابی شده بود.

در صورت‏بندی عملیات گردان‏هایی از لشکر 14 امام حسین(ع) شامل: گردان خط‏شکن غواص یونس(ع) به فرماندهی برادر محمدعلی شفیعی و به استعداد کلی 220 نفر شامل دو گروهان 60 نفرة غواص، یک گروهان 60 نفرة سوارشناور و 40 نفر عناصر پشتیبانی و گردان امام رضا(ع) به فرماندهی [شهید] محمد زاهدی[12] به استعداد 265 نفر به عنوان پشتیبان گردان یونس(ع) و دو گردان احتیاط شامل گردان‏های امام محمدباقر(ع) به فرماندهی علی‏اکبر احسن‏زاده‏آرانی و موسی‏بن‏جعفر(ع) به فرماندهی حاج ناصر بابایی، مد نظر قرار گرفته بودند. دو ناوتیپ کوثر و امیرالمؤمنین(ع) از نیروی دریایی سپاه نیز مأمور حفاظت از خورعبدالله و امور ترابری دریایی قرارگاه نوح(ع) را بر عهده داشتند.[13]

تعیین نقش برای ارتش در طراحی عملیات:

1- هوانیروز: مأموریت ترسیمی برای هوانیروز، پشتیبانی از عملیات با یک تیم آتش حامل موشک ماوریک به منظور هدف قرار دادن شناورهایی که برای کمک به اسکله‏های البکر و الامیه از مسیر خورعبدالله وارد منطقه می‏گشتند، بود. در ضمن تعداد 4 فروند بالگرد 214 نیز برای تخلیة مجروحان به بیمارستان فاطمه‏‏الزهرا(س) و بیمارستان‏های اهواز، در نظر گرفته شده بود.

2- نیروی دریایی: نقش این نیرو، تجسس و نجات با استفاده از 2 تا 3 فروند بالگرد SH در نظر گرفته شده بود تا در صورت نیاز، به وسیلة افسر رابطی که از این نیرو در قرارگاه تاکتیکی نوح(ع) مستقر می‏گردید، فراخوانی شده و با حرکت از مسیر خورموسی- رأس بوسیف- شرق اسکلة الامیه- جنوب‏شرقی اسکلة البکر و منطقة مابین سکوها تا حوزة نفتی نوروز، وارد عمل شده و منطقه را تحت پوشش خود قرار دهند.

3- نیروی هوایی: برای این نیرو، حضور یک نفر رابط هوایی از این نیرو در قرارگاه تاکتیکی نوح(ع) برای هماهنگی‏های لازم در جهت استفاده از امکانات این نیرو در قالب موارد زیر، در نظر گرفته شده بود:

الف- پوشش هوایی منطقة عملیاتی با اعزام هواپیمای رزمی.

ب- استقرار دو سامانة پدافند هوایی موشکی هاگ برای پوشش منطقه.

پ- انجام عملیات بمباران روی اسکله‏ها.[14]

اقدامات و ابتکارات صورت گرفته پیش از اجرای عملیات

از تدابیر مهم و قابل توجه لحاظ شده از سوی فرماندة لشکر 14 امام حسین(ع) برای اجرای عملیات، تشکیل کمیتة ابتکارات با استفاده از کارشناسان و خبره‏هایی از دانشگاه‏ها، و مراکز صنعتی مانند ذوب آهن اصفهان و فولاد مبارکه با توجه به حساسیت اجرای عملیات در دریا و نیاز به تجهیزات خاص بود، به طوری که نتایج اقدامات این کمیته تخصصی، تأثیر زیادی در موفقیت عملیات ایفا نمود و بدون اقدامات صورت گرفته این کمیته احتمال عدم موفقیت در تصرف اسکلة الامیه و وارد آمدن تلفات به نیروهای خودی زیاد بود. از دستاوردها و اقدامات مهم این کمیته می‏توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- اتخاذ تصمیم برای به هم چسبیده حرکت نمودن قایق‏های حامل نیروها در شب عملیات و نمایش یک شئ در صفحة رادار، به منظور گمراه نمودن امواج رادارهای دشمن در هنگام حرکت.

2- طراحی و ساخت شناور بزرگ به ابعاد 20*20 متر از یونی‎‏فلوئیت با کارشناسی و انجام محاسبات دقیق و تجهیز آن به امکانات مورد نیاز خدمه و نصب دیزل کشنده و سوار نمودن یک دستگاه تانک روی این شناور به منظور هدف قرار دادن سکوی الامیه.

3- سوار نمودن یک قبضه توپ پدافند هوایی 57 میلیمتری روی شناور ساخته شده از یونی‎‏فلوئیت فوق به منظور هدف قرار دادن مقاومت دشمن روی سکوها و پرنده‏های جنگی دشمن با توجه به در اختیار نداشتن ناوچة توپ‏دار.

4- نصب چند قبضه توپ پدافند هوایی 23 میلیمتری روی شناورهای عاشورا، به منظور هدف قرار دادن مقاومت دشمن روی سکوها و پرنده‏های جنگی دشمن.

5- نصب چند قبضه راکت‏انداز مینی‏کاتیوشا روی شناورهای عاشورا، به منظور هدف قرار دادن دشمن روی سکوها.

6- ایجاد دو باب اورژانس چهار و هشت تخته روی شناورهای عاشورا و والفجر و تجهیز کامل آنها همراه با حضور پزشک و نیروهای امدادی به منظور رسیدگی سریع به مجروحان احتمالی.

7- تهیة نردبان‏های سبک و بلند ابتکاری و نصب آنها روی شناورهای تندرو برای تسهیل در بالا رفتن نیروهای غواص از سکوها با توجه به موانع موجود در اطراف و ستون‏های اسکله.

از دیگر تدابیر فرماندة لشکر 14 امام حسین(ع)، دادن مأموریت به توپخانه برای انجام عملیات آتشباری از روز سوم شهریور، یعنی از یک هفته قبل از عملیات، برای عادی جلوه دادن منطقه از سوی دشمن است. بر این اساس، توپخانه مأموریت یافته بود روزانه تعداد 100 گلوله 130 میلیمتری و 155 میلیمتری N.45 اتریشی، تا ساعت 15:30 عصر نهم شهریور روی اسکله‏های الامیه و البکر اجرای آتش نماید تا در شب عملیات حساسیتی برای دشمن ایجاد نشود. همچنین مقرر شده بود به محض تصرف اسکلة الامیه، توپخانه برای جلوگیری از تلفات احتمالی در بمباران‏های هواپیماهای دشمن، آتشبارهای توپخانة 130 میلیمتری مأمور اجرای آتش روی اسکلة الامیه، موضع خود را ترک و آتشبارها به عقب نقل مکان نمایند. ولی آتشبار 155 میلیمتری N.45 اتریشی مأمور اجرای آتش روی اسکلة البکر، کماکان به مأموریت اجرای آتش خود ادامه دهد.[15]

با عنایت به فاصلة زیاد اسکلة البکر تا رأس‏البیشه، تصرف اسکلة البکر در دستور کار عملیات قرار نداشت و فقط مقرر شده بود این اسکله با یک برنامه‏ریزی دقیق، به آتش کشیده شود. بنابراین، بنا شد قرارگاه نوح(ع) که فرماندهی و هدایت عملیات را بر عهده داشت، با یک اقدام ابتکاری از سوی مهندسی، این مأموریت مهم را به انجام برساند. این مأموریت مهم به مهندس جمشید سرداری‏کرمانی، مسئول یگان مهندسی شهید معقولی از قرارگاه منهدسی قرارگاه خاتم‏الانبیا(ص) سپرده شد و ایشان با توجه به تحصیلات و تخصص در زمینة منابع آب و انتقال آن و همچنین انجام طرح‏های آبی علیه پیشروی سریع دشمن در منطقة خوزستان در روزهای ابتدایی جنگ تحمیلی و دیگر اقداماتی که در طول جنگ در مناطق عملیاتی با کمک همکاران خود به انجام رسانده بود، این مأموریت را بر عهده گرفت تا ظرف یک ماه با یک طرح ابتکاری و بدون متوجه شدن دشمن آن را به سرانجام برساند. ایشان با توجه به شناختش به حوزة کاری خود در منطقة فاو و عنایتی که خداوند متعال به ایشان و تیم او ارزانی داشت، به این نتیجه رسیدند که به دلیل وجود مقدار زیاد نفت عراق در لوله‏های انتقال به سکوهای البکر و الامیه- که پس از فتح فاو در مخازنی در منطقة قشله در جنوبی‏ترین نقطه فاو و نزدیک به دریا ذخیره شده بود و با استفاده از لولة انتقال موجود به اسکلة البکر- در روز موعود نفت را با انجام عملیات پمپاژ به روی اسکلة البکر برساند و با توجه به اینکه نفت به دلیل سبک بودن روی آب شناور می‏ماند، با اجرای آتشِ توپخانه، اسکله را به آتش کشیده و تا حد امکان آن را منهدم نمایند. این اقدام که در قالب یک پروژه به نام نارالرحمه اجرا می‌شد، به تصویب مسئولان قرارگاه رسید و برای اجرا ابلاغ شد.

اجرای این پروژة مهم نیاز به تعدادی پمپ‏تراک مخصوص داشت تا بتوان نفت را در لوله‏های 48 اینچ، پمپاژ و به اسکلة البکر منتقل نمود. بنابراین، با انتقال چهار دستگاه پمپ‏تراک شرکت نفت از دیگر پروژه‏های در دست اجرا در منطقة فاو به منطقة قشله، اقدامات لازم برای آماده‏سازی شرایط ظرف مدت زمانی که در اختیار بود، آغاز شد. مهندسان تیم اجرایی با یک کار شبانه‏روزی و اتصال لوله‏ها و نصب پمپ‏تراک‏ها، تونستند تا زمان اجرای عملیات این پروژة مهم را برای کامل نمودن اهداف عملیات، آماده نمایند. با تصرف اسکلة الامیه در روز 11 شهریور و تسلط کامل نیروهای خودی بر آن، کار اجرایی پروژة نارالرحمه آغاز و پمپاژ نفت به سرعت روی اسکلة البکر صورت گرفت و همزمان اجرای آتش توپخانه با توپ‏های دوربرد 155میلیمتری N.45 اتریشی شروع و اسکله به آتش کشیده شد. به طوری که‌یک مرتبه یک قارچ مانند بزرگی ناشی از آتش گرفتن نفت و انفجار به هوا بلند شد و زمین را تا حدود 50 کیلومتری لرزاند و ضمن رؤیت آن در منطقة فاو، لرزش زمین نیز کامل احساس گردید. بر اثر این انفجار، یک فروند ناوچه دشمن نیز دچار آتش‏سوزی و منهدم شد. در نتیجة این انفجار چندین ساعت آتش اسکله را احاطه کرده و نیروهای مستقر در این اسکله که در محاصرة آتش قرار گرفته بودند، از ردة بالا درخواست کمک کرده و برخی سوخته و برخی هم خود را در آب انداختند.[16]

شرح مختصر عملیات

عملیات کربلای 3 پس از یک روز تأخیر به دلیل نامناسب بودن شرایط دریا، در ساعت 00:37 بامداد روز دوشنبه 11 شهریورماه 1365 و درگیر شدن با دشمن در ساعت 03:30 با رمز حَسبُنَاالله و نِعمَ‏الوَکیل ، به منظور تصرف اسکله نفتی الامیه، در حالی که دشمن در بی‏اطلاعی و غفلت از تحرک نیروهای اسلام به سر می‏برد، آغاز گردید.[17]

نیروهای غواص شامل دو گروهان 60 نفره با سوار شدن بر شناورهای لندی‏کرافت و یک گروهان 60 نفرة سوارشناور از گردان یونس(ع) لشکر 14 امام حسین(ع) سوار بر قایق‏های تندرو عاشورا، حرکت خود را از نهر قاسمیه آغاز کردند و خود را به نقطة رهایی که در فاصله 5 تا 6 کیلومتری اسکلة الامیه قرار داشت، رساندند و منتظر شدند تا جزر آب دریا شروع شود و بتوانند با حالت اسکین[18] و همراه با جزر خود را به اسکلة الامیه برسانند و آن را تصرف نمایند. گروهان سوارشناور هم در نقطة رهایی در حالت آماده منتظر می‏ماند تا پس از تصرف اسکله، با قایق‏های خود به سرعت حرکت کند و برای کمک به نیروهای غواص، از اسکله بالا رود. دو گروهان غواص در حالی که برای از هم فاصله نگرفتن بر اثر سرعت جزر و امواج آب، با طناب به همدیگر وصل بودند، به سمت هدف روان شدند. اما جزر شدید و حرکت سریع آب به سمت دریا، گروهان دوم گردان یونس(ع) را از مسیر اسکله منحرف می‌کند و با خود به عمق می‏برد. در نتیجه گروهان یکم که فرماندة آن در شناسایی اسکله نیز نقش برجسته‏ای از خود به جا گذاشته بود، توانست با وجود‏ شدت جریان آب، گروهان را به سختی و تلاش زیاد به اسکله برساند و خود به اتفاق دو نفر دیگر موفق به بالا رفتن از اسکله شوند. این سه تن از روی پد بالگرد رفته و سه نفر نگهبان آن را کشته و مشغول پاکسازی پد و چیدن سیم‏های خاردار اطراف نردبان که راه دسترسی به روی هدف بود، شدند. با بالا آمدن بقیة نیروها، یکی از نگهبانان عراقی متوجه آنها می‌شود و با تیراندازی، شروع به داد و فریاد می‌کند که به دست نیروهای خودی کشته می‌شود. از این زمان به بعد، وضعیت بحرانی و دشمن کاملاً متوجه حضور نیروهای خودی در اطراف اسکله می‌شود و به سوی آنها با آرپی‏جی شلیک می‏کند. این وضعیت در شرایطی رخ داد که پس از مدتی از حرکت غواص‏ها و در حالی که بر اساس آخرین مکالمه، آن‏ها به 700 متری اسکلة الامیه رسیده بودند، با نفوذ آب به بی‏سیم آنها، ارتباطشان با گردان قطع شده و تلاش گردان برای ارتباط مجدد به نتیجه نرسید. در این شرایط هرگونه تصمیم‏گیری صریح از همه سلب و باعث نگرانی شدید فرماندهان گردید. این شرایط باعث شد با توجه به فرارسیدن روشنایی و امکان اسارت و شهادت نیروهای غواص، فرماندهی کل سپاه دستور بازگرداندن نیروهای سوارشناور و جمع‏آوری نیروهای غواص را از سطح آب صادر نماید. لذا فرماندة گردان یونس(ع) باید با انتقال نیروهای سوارشناور از قایق‏های تندرو عاشورا به لندی‏کرافت و اعزام قایق‏ها به جلو برای جمع‏آوری غواص‏ها اقدام می‏نمود. در این زمان با توجه به اینکه نیروهای گروهان یکم غواص موفق به بالا رفتن از اسکله و با دشمن درگیر شده بودند، نمایان شدن آتش دهانة سلاح ناشی از درگیری آنان با دشمن و شلیک تیرهای رسام و همزمان اعلام خبر واحد استراق سمع لشکر 14 امام حسین(ع) مبنی بر اعلام حمله از سوی نیروهای دشمن، باعث تغییر شرایط و تصمیم فرماندة کل سپاه می شود و ایشان مجدد دستور اعزام گروهان سوارشناور را به منطقه برای کمک به نیروهای درگیر غواص صادر می‏نماید.

بالأخره حوالی اذان صبح نیروهای گروهان یکم موفق به بالا رفتن از اسکله و درگیری با دشمن می‌شوند و تا رسیدن نیروهای سوارشناور بخشی از اسکله تا پل چوبی، یعنی محل اتصال با بخش اصلی اسکله را تصرف می‌کنند. در واقع، عملیات شکستن خط در کمال ناباوری و در میان یأس شدید از شکست عملیات صورت گرفت و نیروهای غواص با فداکاری بسیار و بدون هیچ ارتباطی با عقبه و اطراف خود، دست به این اقدام متهورانه زده بودند. دشمن به علت در دست داشتن سمت راست اسکله، با توپ‏های چهار لول 5/14 میلیمتری و 57 میلیمتری پدافند هوایی به سوی قایق‏های خودی شلیک می‏نمود. با وارد شدن گروهان سوارشناور، فشار روی نیروهای غواص کم شد. از طرفی، با درگیر شدن نیروهای غواص روی اسکله، هواپیماهای دشمن به سرعت وارد آسمان منطقه شده و اقدام به فیلرریزی و روشن نمودن منطقه کرده و سپس بمباران‏های خود را با پرواز در سطح پایین آغاز کرده و به مرور بر شدت آن افزودند. دشمن نیز در پناه بمباران هوایی و به امید رسیدن نیروی کمکی، به شدت مقاومت نموده و حاضر به تسلیم شدن نبود. بنابراین، درگیری تا روشن شدن هوا و حدود ساعت 7 صبح ادامه پیدا کرد. در این موقع به لطف و عنایت الهی، چند رویداد مهم به صورت متوالی و همزمان رقم خورد که در تسلیم شدن نیروهای دشمن و فتح اسکله به دست رزمندگان اسلام نقش بسیار مهمی داشت:

1- بلند شدن فرماندة گروهان غواص (برادر مهدی مظاهری) و اقدام به شلیک آرپی‏جی به ساختمان چند طبقه و اصلی اسکله و محل مرکز فرماندهی دشمن.

2- نزدیک شدن قایق‏های تندرو عاشورا مملو از نیروهای تازه‏نفس گردان امام رضا(ع) با سرعت زیاد به طرف اسکله برای پشتیبانی از گردان غواص.

3- ورود توپ‏های 23میلیمتری و تفنگ 106میلیمتری مستقر در شناورها به صحنة عملیات و اجرای آتشباری بی‏وقفةآنها به سمت هدف و مواضع نیروهای عراقی در داخل هتل.

4- نزدیک شدن یک فروند هواپیمای مهاجم دشمن به اسکله برای بمباران و عکس‏العمل سریع یکی از نیروهای غواص به نام غلام‏رضا علی‏زاده و هدف قرار دادن و سرنگون کردن آن در آب‏های نیلگون خلیج‏فارس با به‏کارگیری یکی از قبضه‏های چهارلول 5/14 میلیمتری مستقر روی اسکله و به هلاکت رسیدن خلبان آن بر اثر انفجار هواپیما به‏رغم خارج شدن وی از هواپیما.

این عوامل به شدت موجب تقویت روحیة نیروهای خودی و تضعیف روحیه و وحشت نیروهای دشمن شده و باعث گردید همة نیروهای دشمن یکجا دست‏ها را بالا برده و خود را تسلیم نیروهای خودی نمایند. در نتیجه اسکله حدود ساعت 8 صبح روز 11 شهریور 1365 با تقدیم 15 شهید به طور کامل به تصرف نیروهای غواص خودی درآمد و پس از پایین کشیدن پرچم عراق به دست یکی از رزمندگان غواص به نام خلیل غفوری، پاکسازی اسکله آغاز شد.

نظر به اینکه گردان پشتیبانی امام رضا(ع) مأموریت داشت پس از تصرف و پاکسازی کامل اسکله از سوی گردان یونس(ع)، با شناورهای عاشورا به سمت اسکله حرکت کند و جایگزین گردان یونس(ع) شود، این گردان در ابتدا با اعزام اولین گروهان، حدود ساعت 7 صبح به اسکله می‌رسد و در شرایطی که اسکله به شدت زیر آتش موشک‏های کرم ابریشم از طرف ام‏القصر و بمباران متوالی و مداوم هوایی قرار داشت و نزدیک شدن به اسکله بسیار سخت و دشوار بود، خود را به منطقه می‌رساند و حدود ساعت 8 صبح در حالی که اسکله از سوی گردان یونس(ع) کاملاً تسخیر و در حال پاکسازی بود، در کنار آنان قرار می‌گیرد. نخستین فشار دشمن به اسکلة الامیه با زدن موشک به پد بالگرد در ساعت 10 صبح آغاز شد. این در حالی بود که در این مکان تعدادی از زخمی‌های خودی و عده‏ای از اسرایی که آمادة تخلیه بودند، مورد اصابت قرار گرفتند. در مجموع 15 نفر از اسرای عراقی کشته و هشت نفر از نیروهای خودی شهید و تعدادی نیز زخمی شدند. لذا اسرا و مجروحان و شهدا به سرعت به عقب منتقل شدند. پس از آن بنا به تدبیر فرماندة لشکر، تصمیم گرفته شد برای جلوگیری از تلفات بیشتر، نیروهای گردان یونس(ع) نیز اسکله را تخلیه کنند و از استعداد روی اسکله کاسته شود، زیرا دشمن برای ادامه فشار خود روی اسکلة الامیه، از موشک‏های دوربرد استفاده می‏کرد، به طوری که علاوه بر موشک صبح، عصر نیز موشک دیگری به 150 متری پد بالگرد اصابت کرد که دو سه نفر تلفات داشت. در کنار شلیک این موشک‏ها که از ام‏القصر صورت می‏گرفت، بمباران‏ها نیز همچنان ادامه داشت. در شب سوم نیز تعداد چهار فروند موشک به اسکله شلیک شد که سه فروند آن منحرف شد. علاوه بر این‏ها، دشمن موفق شد تعداد هشت فروند شناور خود را از خورعبدالله عبور بدهد و به طرف اسکله‏های البکر و الامیه بیاورد. در روز سوم، فشار شدید دشمن با استفاده از شناورها و بمباران هواپیماها ادامه یافت.

با ر وبه اتمام رفتن مهمات واحدهای ادوات و پدافند هوایی از یک سو و خراب شدن و از کار افتادن بخش زیادی از سلاح‏ها و همچنین با توجه به شدت بمباران و حملات موشکی دشمن به اسکله، کار برای نیروهای خودی به شدت سخت شد. از سوی دیگر باوجود اینکه توسط ناتیپ‏های کوثر و امیرالمؤمنین(ع) تعدادی مین در آبراه خورعبدالله برای جلوگیری از ورود شناورهای دشمن به خلیج‏فارس ریخته شده بود، شناورهای دشمن با گذر از این آبراه، با فشار فراوان به اسکله نزدیک شدند. بنابراین، به تدبیر قرارگاه و فرماندهی لشکر و به منظور به حداقل رساندن تلفات، به گردان امام رضا(ع) دستور داده می‏شود نیروهای خود را سوار بر قایق و در زیر و اطراف اسکله به دفاع بپردازند. در نهایت پس از 48 ساعت از تصرف اسکله و مقاومت در برابر حملات بی‏امان دشمن که تنها دشمن بیش از 211 سورتی پرواز و بمباران در این مدت علیه نیروهای خودی مستقر روی اسکلة الامیه انجام داده بود، تصمیم به تخلیة اسکله گرفته شد و نیروها به عقبه و مواضع خود بازگشته و عملیات پایان یافت.[19]

ویژگی‏های خاص عملیات دریایی کربلای 3

1- این عملیات یک عملیات ویژه و خاص بود که برای اولین بار انجام می‏گرفت. ویژگی خاص آن این بود که یک یگان کاملاً با رویکرد زمینی، برای اجرای عملیات در دریا که از حیث عملکردی بدون وجه مشترک بین عملیات زمینی و دریایی و کاملاً متفاوت از یکدیگر و غیر قابل مقایسه، انتخاب شده بود. دلیل این امر هم وجود نداشتن یگان دریایی در سازمان نیروی دریایی تازه تشکیل سپاه پاسداران بود و انجام این عملیات نیز یک ضرورت برای کشور و جنگ بود.

2- هدف اصلی این عملیات، تصرف و انهدام اسکلة الامیه و به آتش کشیدن اسکلة البکر بود و در طرحریزی عملیات به دلیل هدف ثابت بودن اسکله‏ها و امکانات هوایی برتر دشمن برای بمباران آنها، استقرار پس از تصرف منظور نشده بود.

3- اجرای ابتکاری عملیات پمپاژ نفت از جزیرة فاو به اسکلة البکر و به آتش کشیدن و وارد نمودن خسارت قابل توجه به اسکله و تجهیزات و نیروی انسانی دشمن توسط تیم مهندسی در قالب پروژة نارالرحمه.

4- تشکیل کمیته ابتکارات در لشکر 14 امام حسین(ع) با توجه به واگذاری مأموریت ویژه به لشکر و لزوم تطابق دادن توان با شرایط دریا با استفاده از تجهیزات مناسب ابتکاری و خلاقانه با توجه شرایط کشور و تحریم‏ها.

نتایج عملیات

1- انهدام یا به غنیمت گرفتن تجهیزات و تسلیحات پیشرفته اسکلة الامیه و وارد نمودن آسیب جدی به سکو.

2- کشته شدن 63 نفر و اسارت بیش از 100 نفر از نیروهای دشمن مستقر بر روی اسکله.

3- ساقط نمودن تعداد 2 فروند هواپیمای جنگی دشمن.

4- انهدام یک فروند ناوچه اوزا، 2 دستگاه رادار و 15 قبضه توپ ضد هوایی 57میلیمتری و 5/14 میلیمتری.

5- وارد نمودن آسیب جدی به سکوی البکر با انجام پمپاژ نفت و به آتش کشیدن آن با اجرای آتش توپخانة دوربرد و بمباران هواپیما.

6- غنیمت گرفتن 12 قبضه توپ ضد هوایی 57میلیمتری و 5/14 میلیمتری.

7- غنیمت گرفتن 4 دستگاه رادار.

دستاورد سیاسی عملیات

این عملیات همزمان با آغاز هشتمین اجلاس کشورهای عضو جنبش عدم تعهد در هراره، پایتخت کشور زیمبابوه انجام شد. با توجه به عضویت ایران، آیت‌‏الله خامنه‏ای رئیس جمهور وقت جمهوری اسلامی ایران نیز در این کنفرانس حضور پیدا کرده بود. بنابراین، از لحاظ سیاسی و در شرایطی که 13 کشور حامی عراق در این کنفرانس بر خلاف منشور این جنبش علیه ایران موضع گرفته و تنها خواستار پایان جنگ از طریق مذاکره بودند، بسیار مهم و مورد توجه جهانیان قرار داشت. لذا آیت‌‏الله خامنه‏ای در حالی که از پیروزی رزمندگان اسلام در فتح اسکلة الامیه مطلع گردیده و آن را پشتوانه‏ای برای دفاع حقوق ملت ایران در این اجلاس می‏دانست، در نطق صریح خود به بررسی مواضع ایران در قبال مسائل جاری جهانی و نیز جنگ پرداخت و تأکید کرد:

از جنبش البته توقع نیست که مانند یک پیمان نظامی وارد معرکه شود، لیکن این انتظار است که شجاعانه و صادقانه از حق و از مظلوم و قربانی تجاوز و سلطه‌طلبی دفاع کند. صلح به‌طورکلی و به‌ویژه برای منطقة حساس ما یک انتخاب نیست، یک ضرورت حیاتی است. ما چاره‌ای جز این نداریم که با مجازات قطعی رژیم متجاوز، جنگ‌افروز و باج‌گیر عراق، برقراری و استحکام چنین صلحی را در منطقه تضمین کنیم .

در ضمن هیئت جمهوری اسلامی ایران اعتراض خود را نسبت به بندهای مربوط به جنگ ایران و عراق در بیانیه نهایی کنفرانس اعلام کرد و افزود در این بیانیه به مسئولیت عراق در آغاز و ادامة جنگ اشاره ‌نشده و به عنوان مسئول این جنایت بزرگ بین‌المللی محکوم نگردیده است. دعوت به اتخاذ سیاست مماشات با متجاوز در شأن جنبش عدم تعهد نیست، به نقض مقررات متعدد بین‌المللی از جانب عراق از جمله کاربرد مکرر سلاح شیمیایی اشاره‌ای نشده است و بیانیه کمیته سیاسی به‌ هیچ ‌وجه بیانگر واقعیت جنگ نیست و بنابراین از نظر جمهوری اسلامی ایران قابل پذیرش نیست.