نبرد ثامن الائمه

محاصره آبادان به دست نیروهای عراق كه به عنوان یك برگ برنده و موضع برتر نظامی جهت رسیدن به اهداف بعدی برای این كشور مطرح بود، همواره مورد توجه فرماندهان خودی قرار داشت تا با درهم شكستن این محاصره، غرور كاذب دشمن را بشكنند. در این راستا، اگرچه در چند مورد تلاش‌های بی‌نتیجه‌ای انجام پذیرفت، اما با دستور حضرت امام خمینی(ره) در آبان 1359 برای شكستن حصر آبادان، فرماندهان سپاه پاسداران پس از دو ماه شناسایی و كسب اطلاع از وضعیت دشمن طرح عملیاتی خود را در بهمن ماه این سال به مسئولین لشكری و كشوری ارائه دادند. اگرچه این طرح پس از بررسی به تصویب رسید، ولی با كارشكنی بنی‌صدر (فرمانده كل قوا) به تعویق افتاد. با عزل بنی‌صدر روحیه جدیدی در كالبد رزمندگان دمیده شد؛ لذا یك بار دیگر پس از شناسایی‌های مجدد و كسب آخرین اطلاعات از مواضع دشمن، طرح‌های جدیدی ارائه شد كه سرانجام یكی از آنها به تصویب شورای عالی دفاع رسید.

اهداف عملیات

- خنثی ساختن تهدید احتمالی دشمن برای تصرف آبادان و بندر امام خمینی؛

- خارج ساختن اهرم فشار محاصره آبادان از دست دشمن؛

- پاك سازی شرق رود كارون و آزادسازی نیروهای خودی از خطوط پدافندی در منطقه آبادان و دارخوین.

موقعیت منطقه

منطقه عملیاتی با وسعتی بالغ بر 130 كیلومتر مربع از شمال به جاده اهواز - آبادان، از جنوب به شهر آبادان، از شرق به حدفاصل بین شادگان و جاده ماهشهر - آبادان، و از غرب به رود كارون در حد فاصل بین سلمانیه تا فیاضیه محدود می‌شد.

منطقه تحت اشغال دشمن به طول تقریبی 13 كیلومتر مربع در امتداد رود كارون بود كه به همین میزان به سمت شرق و جنوب گسترش یافته بود؛ به گونه‌ای كه بخشی از دو جاده "اهواز - آبادان" و "ماهشهر - آبادان" در منطقه تحت اشغال دشمن قرار داشتند.

استعداد دشمن

لشكر 3 زرهی و واحدهایی از لشكرهای 7 و 11 پیاده و 12 زرهی و یگان‌هایی از تیپ‌های 31 و 33 نیروی مخصوص و تیپ 113 پیاده و نیروهایی از ارتش خلقی به ترتیب زیر در منطقه حضور داشتند:

الف- جبهه شرق كارون

تیپ 6 زرهی از لشكر 3 زرهی؛ تیپ (-) 8 مكانیزه از لشكر 3 زرهی؛ گردان‌های تانك طارق، القعقاع و سیف سعد؛ گردان 2 پیاده تیپ 49 و گردان؟ پیاده تیپ 44 و گردان 1 از تیپ 33 نیروی مخصوص.

ب- جبهه خرمشهر

تیپ 33 نیروی مخصوص؛ تیپ 113 پیاده؛ واحدهای ارتش خلقی؛ گردان تانك؟ ؛ گردان 1 مكانیزه تیپ 1.

ج- جبهه غرب اروند

تیپ (-) 49 از لشكر 11؛ تیپ گارد ساحلی؛ گردان‌های گارد مرزی؛ واحدهای ارتش خلقی؛ گردان 2 مكانیزه تیپ 49.

سازمان رزم خودی

ارتش جمهوری اسلامی ایران: لشكر 77 پیاده با سه تیپ 1، 2 و 3؛ تیپ 37 زرهی؛ گروه رزمی 291 تانك؛ گردان 251 تانك از لشكر 16 زرهی؛

سپاه پاسداران: 16 گردان پیاده.

ژاندارمری: گردان 107.

توپخانه خودی

گردان مختلط 815؛ گردان 370؛ گردان (-) 389؛ گردان 383؛ آتشبار دوم گردان 362؛ گردان (-) 368؛ آتشبار دوم گردان 387؛ آتشبار دوم گردان 369؛ گردان (-) 333؛ گردان مختلط 315؛ گردان (-) 341؛ آتشبار یكم گردان 123؛ در مجموع 24 آتشبار (8 گردان).

طرح عملیات

در طراحی عملیات سه محور اصلی و یك محور فرعی در نظر گرفته شد كه به ترتیب عبارت بودند از:

- محور دارخوین، محمدیه در حاشیه كارون (شمال منطقه عملیاتی).

- محور فیاضیه (جنوب منطقه عملیاتی).

- محور ایستگاه 7 آبادان (جنوب منطقه عملیاتی).

- جاده ماهشهر - آبادان (محور پشتیبانی).

در هر یك از محورها نیروهای رزمی به صورت زیر مستقر بودند:

- در محور دارخوین، تیپ 3 لشكر 77 به همراه 5 گردان سپاه.

- در محور فیاضیه؛ تیپ 2 لشكر 77 به همراه 5 گردان سپاه.

- در محور ایستگاه 7؛ تیپ 1 لشكر 77 به همراه ؟ گردان سپاه.

- در محور جاده ماهشهر - آبادان؛ تیپ 37 زرهی به همراه ؟ گردان سپاه.

گفتنی است كه محورهای دارخوین و فیاضیه به دلیل وضعیت زمین و نوع آرایش و حساسیت‌های دشمن از اهمیت به سزایی برخوردار بود. از جمله ویژگی‌های آن می‌توان به تصرف پل‌های روی رودخانه كارون (پل حفار - پل قصبه) در طراحی عملیات اشاره كرد كه در چنین صورتی دشمن به محاصره درآمده و منهدم می‌شد.

شرح عملیات

عملیات ثامن الائمه(ع) در ساعت 1 بامداد 5/7/1360 از سه جناح آبادان، ماهشهر و دارخوین آغاز شد. در ساعات اولیه حمله، نیروهای خودی موفق شدند زائده شرق جاده آبادان - ماهشهر را پاك سازی كنند و خاك ریزهای اول و دوم در ایستگاه 7 و همچنین ایستگاه 12 و نیز دو خاك ریز دشمن در فیاضیه را به تصرف درآورند.

در ادامه عملیات، پیش روی به سمت پل حفار به منظور تصرف آن ادامه یافت و از سمت دارخوین نیز قسمت شمالی نهر شادگان و شرق كارون به طور كامل پاك سازی شده و نیروهایی كه از این محور وارد عمل شده بودند، پس از تصرف روستای مارد، پل قصبه را نیز به تصرف خود درآوردند و در حدفاصل بین دو پل قصبه و حفار پدافند كردند.

نیروهایی كه از سمت فیاضیه وارد عمل شده بودند، با مقاومت دشمن در پشت خاك ریز مواجه گردیدند. سپس نیروهای محور دارخوین به سمت پل حفار پیش روی كردند و در نتیجه حدود ساعت 14:00 الحاق نیروهای هر دو محور فیاضیه و دارخوین انجام گرفت و یك خط پدافندی در شرق كارون ایجاد شد.

نتایج عملیات

با اجرای عملیات ثامن الائمه(ع)، فرمان امام خمینی (ره) مبنی بر شكستن حصر آبادان تحقق یافت و دو جاده مهم اهواز - آبادان و ماهشهر - آبادان نیز آزاد شد.
در این عملیات بیش از 1500 تن از نیروهای عراقی كشته و حدود 1800 تن اسیر شدند. همچنین 90 تانك و نفربر، 100 خودرو، 2 پل پی‌ام‌پی و چند انبار مهمات منهدم شد.
این عملیات نشان داد كه راه خروج از بن‌بست در جنگ تنها با اجرای اندیشه‌های انقلابی میسر است.
این عملیات ضرورت بهره‌گیری از توان انقلابی را ثابت كرد كه با تغییراتی در فرماندهی جنگ و عزل بنی‌صدر این پیروزی به دست آمد.
در این عملیات همبستگی و اتحاد بین سپاه و ارتش ایجاد شد.
با انجام این عملیات مقدمات سازماندهی سپاه و رفع كمبودهایی همچون تشكیل گردان‌های زرهی و … فراهم شد.
با اجرای این عملیات، اولین گام برای آزادسازی مناطق اشغالی ایران اسلامی برداشته شد