مقدمه

در آغازین روزهای جنگ، شهر سوسنگرد به جهت موقعیت جغرافیایی و قرار داشتن در جبهه میانی خوزستان مورد هجوم دشمن بعثی واقع شد. اهمیت این شهر برای دشمن از آن نظر بود که با در اختیار گرفتن آن، دشمن می‌توانست به عمق خوزستان نفوذ کند و خودش را به اهواز برساند. به همین علت ارتش عراق در دو ماه اول جنگ سه بار برای تصرف سوسنگرد تلاش کرد که با مقاومت شدید مردم مواجه شد اما در حمله سوم شهر در محاصره ارتش عراق قرار گرفت. مأموریت حمله به سوسنگرد برعهده لشکر ۹ زرهی عراق بود.

عملیات سوسنگرد به صورت نیمه گسترده و به فرماندهی مشترک انجام شد. این عملیات عمدتاً با مشارکت سپاه پاسداران و تیپ ۲ و ۳ لشکر ۹۲ زرهی خوزستان و نیروهای ستاد جنگ‌های نامنظم انجام شد. تمامی هماهنگی‌ها برای انجام عملیات و نجات مدافعان درون شهر توسط آیت‌الله خامنه‌ای و مصطفی چمران انجام گرفت.
در این عملیات مصطفی چمران که در خط مقدم شرکت داشت از ناحیه پا دچار جراحت شدید شد و یکی از محافظانش کشته شد، ولی چمران با کشتن راننده یک کامیون عراقی و به همراه دیگر محافظش با کامیون به عقب برگشت و برای مداوا به تهران انتقال یافت.
در این عملیات ایران با ۶ گردان پیاده و زرهی و عراق با ۸ گردان پیاده و زرهی حضور داشتند. تلفات انسانی عراق در این عملیات ۷۹۵ نفر بود و تعداد ۴۵ نیروی عراقی نیز به اسارت درآمدند. علاوه بر غنیمت گرفتن ۲۵ دستگاه تانک و خودرو، حدود ۴۰ دستگاه تانک و خودرو عراق نیز منهدم شد. شش خلبان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز در این عملیات کشته شدند. سرهنگ قاسمی نو گفته است با غنائم به دست آمده از سوسنگرد سازمان ۶ گردان مکانیزه را تکمیل کرده است. [۱۹]
آیت‌الله خامنه‌ای درباره اهمیت اقدام مدافعان سوسنگرد گفته است: «باید به فکر اینها باشیم، اینها فرشته هستند. ضرر شهادت اینها برای ما به‌مراتب بیشتر از سقوط سوسنگرد است.
عملیات سوسنگرد از اولین عملیات‌های ارتش بود و در طول تاریخ جنگ اولین عملیات فاتحانه ارتش محسوب می‌شود. پس از این عملیات بود که نیروهای ارتش سازمان یافتند و کنار هم قرار گفتند و توانستند در برابر ارتش عراق خط دفاعی سراسری از شمال تا جنوب ایجاد کنند.
این نخستین همکاری سازمان‌یافته میان سپاه پاسداران و ارتش جمهوری اسلامی ایران و نخستین عملیات مشترک بود که با همکاری هر دو نهاد انجام شد و به پیروزی رسید.
اولین عملیاتی بود که با هدایت مستقیم آیت‌الله خامنه‌ای انجام شد و در این عملیات رسماً ازخواسته بنی صدر که منجر به سقوط سوسنگرد می‌شد استنکاف شد و طبق تشخیص فرماندهان میدانی جنگ عمل شد.
این اولین شکست سربازان عراقی از بدو ورود به خاک ایران بود. آنها که با تصور فتح تهران در عرض یک هفته وارد ایران شده بودند قبلاً با مقاومت نیروهای مردمی و ارتش و سپاه پاسداران مواجه شده بودند و ناچار به توقف و تاخیر در تامین اهداف خود شده بودند، اما در عملیات آزادسازی سوسنگرد نه تنها شهری را که یک ماه نیم قبل اشغال کرده و اکنون در آستانه فتح کامل آن بودند از دست دادند، بلکه ناچار به عقب‌نشینی در مواضع پدافندی شدند و دریافتند که اشغال ایران و رسیدن به تهران با آسانی تصوری که قبل از ورود به جنگ داشتند نیست.
این عملیات ورق جنگ را به نفع نیروهای ایرانی چرخاند و‌ اندکی پس از سقوط خرمشهر، شکستی را به ارتش عراق تحمیل کرد که موجب تضعیف روحیه نیروهای عراقی و تقویت روحیه نیروهای ایرانی شد.
در بعد سیاست داخلی نیز موقعیت بنی صدر و جریاناتی را که در راه دفاع از کشور مانع‌تراشی گفتاری یا عملی می‌کردند را تضعیف و موقعیت ارتش، سپاه و مقاومت مردمی را تقویت کرد و به انسجام بسیج و جذب نیروهای مردمی به بسیج و سپاه تاثیر زیادی داشت.